Logotipo gipuzkoakultura
2024ko martxoak 19, asteartea

Oñatiko unibertsitatearen Kaperako Errataula

Historia eta zaharberritzea
Aurkibidea ikusi
OÑATIKO UNIBERTSITATEKO ERRETULAREN
AZTERKETA HISTORIKO-ARTISTIKOA

Pedro Echeverria
  1. TESTUINGURU HISTORIKOA
    1. Avilako apezpikua, mezenas eta aholkulari
    2. Pietatearen erretaulari buruzko datu berriak
  2. SANCTI SPIRITUS IKASTETXEKO KAPERAKO ERRETAULA
    1. Dokumentu genesia. Egileak
    2. Traza, egitura eta apaindura. Erretaularen originaltasuna
    3. Estilo kontuak. Espresibismo eta manierismo juniarra
    4. Programa sakratua. Debozioak eta asmoak
    5. Errepertorio profanoa. Zaharkinak, groteskoak, bestioiak eta zaldiak
    6. Erromatar erako polikromia. Lehenbiziko groteskoak
OÑATIKO UNIBERTSITATEKO ERRETAULA ZAHARBERRITZEKO PROZESUA
Xabier Martiarena

Sarrera
ESKU-HARTZEA
  1. ERRETAULA EGITEKO TEKNIKA
    1. Arkitektura eskema
    2. Euskarria
      1. Egitura
      2. Eszenak
      3. Eskulturak
      4. Taulamenduak, kolomak, pilastrak eta horma-konkak
    3. Euskarriaren prestakuntza
      1. Oihala eta iztupa
      2. Prestakina
      3. Bola
    4. Polikromia edo geruza piktorikoa
      1. Urreztatua
        1. Ur-urreztaketa
        2. Urreztatzeko nahastura-berniza
      2. Zilarreztatzea
      3. Bismutoa
      4. Estofatua
        1. Urre gaineko esgrafiatua
        2. “Pintzeladura” edo urre gainean pintzelez eginiko pintura
        3. Zilar gaineko esgrafiatua
        4. Zilar gardendua
    5. Koloreak
      1. Kolore gardenak
      2. Kolore opakoak
      3. Haragi-koloreak
    6. Beste apaindura teknika batzuk
  2. ERRETAULAREN KONTSERBAZIO EGOERA
    1. Euskarria
      1. Xilofagoen erasoa
      2. Egitura
      3. Araldit
      4. Eszenen eta eskulturen egitura
      5. Iztupa
      6. Prestakina
      7. Aldaketak
    2. Polikromia
      1. Alderdi orokorrak
      2. Kolore opakoak
        1. Zuria
        2. Azurita
        3. Gorria
      3. Haragi-koloreak
      4. Urreztatua
      5. Zilarra
      6. Zilar gaineko gardenduak
        1. Laka gorria
        2. Anbar-marroia
        3. Berdea
      7. Bismutoa
      8. Zigilatuak
      9. Alterazioak
  3. ESKU-HARTZEA
    1. Euskarria
      1. Araldit
      2. Intsektuak akabatzea
      3. Egitura arkitektonikoaren berreraikuntza
    2. Polikromia
      1. Kolorea finkatzea
      2. Garbiketa
      3. Iztukatua
      4. Berregite kromatikoa
      5. Urrea birjartzea
    3. PDF: Erretaularen ezaugarri teknikoak
  4. ANALISI KIMIKOA
  5. GRAFIKOAK
    1. Erretaularen neurri orokorrak
    2. Zilarraren kokapena
    3. Zigilatuen kokapena
    4. Erretaula osatzerakoan erabilitako egurrak
    5. Estaien garapena
    6. Frisoetako erliebeen irudikapena
    7. Kontserbazio-egoeren eta erabilitako tekniken adibideak
    8. Hainbat zigilatu-ereduen kokapena
    9. Irudien jantzietan erabilitako zigilatu-eredu desberdinak
    10. Erretaularen horma-konken hondoetan eta irudien jantzietan erabilitako urre gaineko apaindura esgrafiatuak
    11. Erretaularen horma-konken hondoetan eta irudien jantzietan erabilitako zilar gaineko apaindura esgrafiatuak
    12. Erretaularen horma-konken hondoetan eta irudien jantzietan erabilitako metalezko xafla gaineko motiboak, pintzelez eginak

II. Erretaularen kontserbazio egoera


1. Euskarria

1.1 Xilofagoen erasoa

Erretaula zaharberritzeari ekiteko garaia heldu zelarik, honek ordurako termita eraso latz bat jasanda zuen, batez ere erretaularen barreneko aldean. Erasoaren ingurua sakristiako atetik beste aldeko paretaren bukaeraraino heltzen zen, eta bankutik bigarren estairako espazioa hartzen zuen. Gainera beste xilofago batzuek ere egina zioten erasoa, esaterako “anobium punctatum” izenekoak, pipi txikiak alegia, eta “xestobium rufovillosum” deritzanak.

Aplikazio brokatua. Altzaga (Artelan-en argazkia): Ebanjelarien eszena.Termiten erasoa.
Aplikazio brokatua. Altzaga (Artelan-en argazkia):  Xehetasuna. Termiten erasoa.

Eraikinari eta erretaulari eraso egin dioten termitak “Reticulitermes lucífugus” espeziekoak dira, Rhinotermitadae (lurpeko termitak) familiakoak1. Eraso honen ondorioa zura hustea izan daiteke, halako neurrian ezen zeharo ahuldu ostean erori egin daitekeen, erretaularen hondamena gertatuz azkenean.

Esan bezala, pipia edo “Anobium puctatum” 2 ere erretaulari eraso egin dioten espezieetako bat da. Anobido honek hostozabalen eta erretxinatsuen zurgizenari egiten dio eraso, eta baita hostozabal batzuen zurgiharrari ere, batez ere hezetasuna delarik tartean, hain zuzen egurrean onddoak eta bakteriak egoteak laguntzen dionean.

Eta beste espezie erasotzailea Xestobium rufovillosum da, “heriotzaren erloju” ere deitua.3

1968an, eraikineko eta erretaulako intsektuak akabatzeari ekin zion Kramer enpresak; honek erauzi egin zuen termiten eta beste xilofago batzuen izurrite hura.

Aplikazio brokatua. Altzaga (Artelan-en argazkia): Ebanjelarien eszena.Termiten erasoa.
Aplikazio brokatua. Altzaga (Artelan-en argazkia):  Xehetasuna. Termiten erasoa.

1 “Reticulitermes lucífugus” termitek itxura zurixka edo garden samarra dute (langileek), eta koloniak eratzen dituzte. Hauen habiak lurpean egoten dira, eta zelulosa-materialak jaten dituzte, egituretako zura esate baterako. Eraso izan duten zurek ez dute sintoma ikusgarririk, zeren eta termitek pelikula edo mintz txiki bat uzten baitute ukitzeke, argitasunetik
babestuta egoteko. Bitartean, zur barnea xaflatan jaten dute, zuntzaren norabidean, eta ez dute hauts arrastorik uzten, bai ordea bere eginkarien eta listuaren nahasketa den lur-sekrezio bat.

2 1-3 mm bitarteko zulotxo biribil batzuk eta hauts pikordun gisako eginkariak izaten dira hauek lanean ari diren seinale. Garatzeko bizpahiru urte behar dituzte, edo gehiago, eta egiten duten kaltea ez da garrantzitsua izaten egiturari dagokionez.

3 Helduek 7-8 mm inguruko luzera dute, marroi-gorrixkak dira, eta halako iletxo batzuez estalita egoten dira. Irteerako zuloen diametroa 3-5 mm ingurukoa da. Eginkariak handiak eta dilista-formakoak dira. Egiturako
egurrean, larbek 5 eta 10 urte bitartean igaro ditzakete garapena burutu arte. Hauen erasoa zur hezeetan gertatzen da, aurrez onddoek ere bere lana egina dutenean.


Licencia Creative Commons. Pulse aquí para leerla
2009 Kultura, Gazteria eta Kirol Departamentua - Gipuzkoako Foru Aldundia
Para conectar con nosotros mediante skype pulse aquí
Logotipo Gipuzkoa.net. Pulsar para ir a la página de Gipuzkoa.net